Εκφυλιστικές

Η εκφύλιση και προοδευτική καταστροφή του μεσοσπονδυλίου δίσκου είναι συνδεδεμένη με τη πρόοδο της ηλικίας χωρίς να σημαίνει ότι όλοι οι άνθρωποι θα εμφανίσουν πόνο λόγω των αλλοιώσεων στους δίσκους. Συνήθως είναι πάθηση εξελικτική και αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα επηρεάζει τη ποιότητα ζωής των ανθρώπων.

Έννοιες όπως η σπονδυλαρθρίτιδα, η σπονδυλική στένωση (αυχενική ή οσφυϊκή), η εκφυλιστική σπονδυλολίσθηση, η εκφυλιστική σκολίωση σχετίζονται και συνδυάζονται τις περισσότερες φορές με την εκφυλιστική δισκική νόσο.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Η συμπτωματική δισκική νόσος οδηγεί σε χρόνιο ήπιο και βαθύ πόνο στη μέση (οσφυαλγία) που δυνατό να επεκτείνεται στα ισχία, στους γλουτούς ή μηρούς κατά τη βάδιση. Σποραδικά μούδιασμα ή αδυναμία στα γόνατα, τα χέρια και στα δάκτυλα μπορεί να υπάρχουν. Πόνος μπορεί να προκληθεί ή και να αυξηθεί κατά το σκύψιμο, το κάθισμα, την έγερση ή τη στροφή του κορμού. Αν η εκφύλιση αφορά τους αυχενικούς δίσκους τότε τα ενοχλήματα επεκτείνονται προς το κεφάλι ή τους ώμους, τους βραχίονες ή τα χέρια και αρκετές φορές υπάρχει πονοκέφαλος και ίλιγγος. Μετά από ατύχημα δυνατόν να εμφανιστεί πόνος από τον τραυματισμένο δίσκο και να μετατραπεί σε χρόνιο πρόβλημα.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η θεραπεία της πάθησης αυτής είναι πρώτιστα συντηρητική, εξαρτώμενη βεβαίως και από το στάδιο της. Η συντηρητική αντιμετώπιση περιλαμβάνει τη ζώνη οσφύος, τη φυσιοθεραπεία ιδίως την ελεγχόμενη και ειδική εκγύμναση των μυϊκών ομάδων της ΣΣ, αντιφλεγμονώδη και παυσίπονα φάρμακα, ακόμα τοπικές εγχύσεις δυνατό να προσφέρουν παροδική ανακούφιση. Το σπουδαιότερο όλων είναι η εκπαίδευση των ατόμων με τη πάθηση αυτή, στο πως θα πρέπει να ενεργούν κατά τις καθημερινές τους δραστηριότητες.

Η χειρουργική αντιμετώπιση δίνει λύση σε αρκετούς ασθενείς. Θα πρέπει να προηγηθεί σοβαρή και καλή συντηρητική αντιμετώπιση που αν για τρεις-τέσσερεις μήνες δεν αποδώσει τότε μόνο θα πρέπει να αποφασιστεί η επέμβαση. Ιδιαίτερα αν δεν υποχωρεί ο πόνος στη μέση ή στον αυχένα που περιορίζει τη δραστηριότητα του ασθενούς, αν συνεχίζει το μούδιασμα και η αδυναμία στα πόδια ή χέρια, ή αν η ορθοστασία ή η βάδιση γίνεται με δυσκολία.

Πριν το χειρουργείο ο γιατρός θα πρέπει να ελέγξει και να καταγράψει λεπτομερώς τη νευρική λειτουργία, τη μυϊκή ισχύ, τη κινητικότητα των σπονδυλικών διαστημάτων, ακόμα να κάνει λεπτομερή έλεγχο με απλές ακτινογραφίες, αξονική και μαγνητική τομογραφία και σε ορισμένες περιπτώσεις με δισκογραφία.

Σε προχωρημένες περιπτώσεις που η πίεση στα νεύρα είναι χρόνια, με έντονα προβλήματα ιδίως νευρολογικά δυνατόν η χειρουργική να μην αποδώσει τα αναμενόμενα.

ΟΡΙΣΜΟΣ

Σπονδύλωση είναι βαριά κατάσταση εκφύλισης αρθρώσεων, των δίσκων, των συνδέσμων, των θυλάκων με ανάπτυξη οστεοφύτων στα σώματα και τις αρθρώσεις των σπονδύλων. Εντοπίζεται σε όλες της περιοχές της ΣΣ (αυχενική, θωρακική, αυχενική).

Η κατάσταση αυτή προκαλεί απώλεια της φυσιολογικής δομής και πολλές φορές της λειτουργίας της ΣΣ. Μικροί, συχνοί, επαναλαμβανόμενοι μικροτραυματισμοί μη αντιληπτοί αλλά κυρίως η ηλικία και η αδυναμία (αγυμνασία) των μυών του κορμού, είναι τα κύρια αίτια της νόσου. Πιθανόν οικογενείς λόγοι να σχετίζονται με την εμφάνιση και την εξέλιξη της. Δεν έχουν διευκρινιστεί τα πραγματικά αίτια ούτε γνωρίζουμε γιατί μερικοί άνθρωποι να μην πονάνε παρά το γεγονός ότι έχουν προχωρημένη εκφύλιση.

Η υπερτροφία των αρθρώσεων και η ανάπτυξη οστεοφύτων, αυτά που ο κόσμος ονομάζει άλατα, δημιουργούν στένωση στα τρήματα από όπου εξέρχονται οι ρίζες (νεύρα) από τη ΣΣ με αποτέλεσμα τη πίεση των ριζών ή και του νωτιαίου μυελού που οδηγεί σε αισθητικές και κινητικές διαταραχές.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Ο πόνος, οι παραισθησίες και η μυϊκή αδυναμία είναι τα κυριότερα ενοχλήματα. Η ρίζα πιεζόμενη (ριζοπάθεια) θα δώσει ενοχλήσεις στη μέση και τα πόδια ή στον αυχένα, ώμο αγκώνα αν είναι στον αυχένα (αυχενική ή οσφυϊκή σπονδύλωση). Όταν η πίεση είναι μεγάλη ιδιαίτερα στον αυχένα τότε τραυματίζεται ο νωτιαίος μυελός και δημιουργείται η αυχενική μυελοπάθεια που οδηγεί σε γενική αδυναμία στα χέρια –πόδια, δυσλειτουργία στη βάδιση, απώλεια ισορροπίας, αδυναμία ελέγχου της λειτουργίας της ουροδόχου κύστης και του εντέρου. Η έντονη υπαισθησία στα χέρια και στα πόδια οφείλεται στη πίεση των νεύρων παρεμποδίζοντας τη ροή του αίματος.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η αντιμετώπιση της πάθησης αυτής είναι πρώτιστα συντηρητική παρά το γεγονός ότι δεν έχουμε κάποιο τρόπο να διαλύσουμε τα οστεόφυτα ή τις υπερτροφίες που δημιουργούν τη στένωση και πίεση στο νευρικό ιστό. Τα παυσίπονα, τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα μπορούν μα προσφέρουν παροδική ανακούφιση. Η τοπική έγχυση φαρμάκων, η φυσιοθεραπεία με τη ελεγχόμενη έλξη, η προοδευτική ενίσχυση των μυών του κορμού μπορούν να συμπληρώσουν τη μη χειρουργική θεραπεία.

Αν η συντηρητική αντιμετώπιση δεν αποδώσει και τα ενοχλήματα επιμένουν ή επιδεινώνονται και η ποιότητα ζωής έχει αλλάξει τότε τη χειρουργική αντιμετώπιση πρέπει να τη σκεφτούμε ιδιαίτερα στη αυχενική σπονδύλωση με τα σοβαρά προβλήματα που δημιουργεί. Τα τελευταία χρόνια μετά από πολλές και σοβαρές παρατηρήσεις ο γιατρός πρέπει να προειδοποιήσει τον ασθενή ότι σε προχωρημένες και παραμελημένες περιπτώσεις δυνατόν να μην αποδώσει τα αναμενόμενα η χειρουργική επέμβαση. Κατά την επέμβαση πρέπει να αποσυμπιεστεί ο νευρικός ιστός, ελευθερώνοντας τις ρίζες και το νωτιαίο μυελό και να σταθεροποιήσουμε τη ΣΣ.

AITIA

Διάφορα αίτια μπορούν να δημιουργήσουν αύξηση της κίνησης των σπονδύλων μεταξύ τους ώστε ο νευρικός ιστός (νωτιαίος μυελός, ρίζες) να βρίσκονται εν κινδύνω για τραυματισμό. Ο εκφυλισμένος δίσκος χάνει την ελαστικότητα του και οι τάσεις που δημιουργούνται κατά τις κινήσεις της ΣΣ, οδηγούν σε αύξηση της κινητικότητας μεταξύ τους. Η απώλεια του ύψους του δίσκου λόγω εκφύλισης οδηγούν σε υπέρμετρη κίνηση στις αρθρώσεις και σε συνδυασμό με την εκφύλιση των αρθριτικών επιφανειών και των άλλων στοιχείων της ΣΣ θέτουν το νευρικό ιστό σε κίνδυνο τραυματισμού. Η ανώμαλη αυτή κίνηση οδηγεί σε περαιτέρω εκφύλιση όλων των στοιχείων με αποτέλεσμα τον πόνο και την προοδευτική επιδείνωση της αστάθειας.

Η προοδευτική στένωση του σωλήνα είναι πολύ συχνό εύρημα στην αστάθεια. Εκτός από την εκφυλιστική αστάθεια, τα κατάγματα, η σπονδυλόλυση και ολίσθηση, οι φλεγμονές, οι όγκοι δυνατόν να δημιουργήσουν αστάθεια στη ΣΣ.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Η ανώμαλη και μεγάλη κίνηση μεταξύ των σπονδύλων κατά την κάμψη, την έκταση, τις στροφικές κινήσεις ή την έγερση δημιουργεί τον πόνο που είναι το πρώτο και κύριο ενόχλημα. Το χαρακτηριστικότερο είναι ο πόνος που εμφανίζεται κατά την έγερση του ασθενή από τη καρέκλα ή από καναπέ ή πολυθρόνα με χαμηλό ύψος, και αφού ορθοστατίσει, τα δύο –τρία πρώτα βήματα είναι επώδυνα και μετά ηρεμεί, ακόμα όταν σκύψει ο ασθενής να πάρει κάτι από το πάτωμα, στην κίνηση να σηκωθεί, τότε ο πόνος είναι εντονότερος και ο ασθενής τον περιγράφει "σαν να κόβεται η μέση μου στα δύο".   

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Είναι από τις λίγες παθήσεις που η κλινική εικόνα του ασθενή και αν ο ειδικός γιατρός ερμηνεύσει σωστά τα συμπτώματα, τα ευρήματα αλλά κυρίως το ιστορικό του ασθενούς θα βάλει την διάγνωση χωρίς απεικονιστικές εξετάσεις. Αυτός είναι ο λόγος που στους εκπαιδευόμενους και νεότερους γιατρούς διδάσκουμε ότι η διάγνωση της αστάθειας της σπονδυλικής στήλης είναι κλινική δηλαδή μόνο με το ιστορικό και την εξέταση.  

Οι απλές ακτινογραφίες σε ειδικές θέσεις του σώματος (κάμψη, έκταση του κορμού) μπορούν να δώσουν  πληροφορίες όπως και η αξονική και μαγνητική τομογραφία, ιδίως για τη κατάσταση των αρθρώσεων, των δίσκων και των συνδέσμων.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Κάθε ασθενής στον οποίο πρωτοδιαγνώστηκε σπονδυλική αστάθεια θα πρέπει να υποβληθεί σε συντηρητική αντιμετώπιση που περιλαμβάνει, στηρικτική ισχυρή ζώνη (κηδεμόνα) οσφύος για να υποστηρίξει και να σταθεροποιήσει τη ΣΣ, τη φυσιοθεραπεία για ενίσχυση όλων των μυών του κορμού αλλά και την εκπαίδευση του ασθενούς για προφύλαξη της ΣΣ στις καθημερινές του δραστηριότητες.

Αν αποτύχει η συντηρητική θεραπεία για τρεις μήνες τότε το λόγο έχει η χειρουργική αντιμετώπιση για ανάταξη και στήριξη της ΣΣ. Τα αποτελέσματα είναι θεαματικά και άμεσα με την διαυχενική σπονδυλοδεσία, φτάνει η μελέτη και ο σχεδιασμός να γίνουν σωστά από τον γιατρό.

ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ

Οι άντρες προσβάλλονται συχνότερα από τις γυναίκες και με σοβαρότερης μορφής συμπτώματα. Συνήθως η νόσος αρχίζει στην ηλικία των 18 με 35 ετών και η συχνότητα είναι 1 προς 1,000 άτομα, αν και τελευταία μερικοί αναφέρουν ότι η συχνότητα είναι 1 με αγκυλωτική προς 200 υγιείς.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Η φλεγμονή συνοδεύει τη νόσο, που συνήθως αρχίζει στο κάτω μέρος της ΣΣ (οσφυϊκή) ή στις ιερολαγόνιες. Τα πρώιμα ενοχλήματα είναι ο πόνος και η δυσκαμψία στην οσφυϊκή σπονδυλική ή στα ισχία που συνήθως επεκτείνονται προς τη θωρακική και αυχενική περιοχή, προσβάλλοντας τη περιοχή του θώρακα. Οι σπόνδυλοι μεταξύ τους ενώνονται και η φυσιολογική κινητικότητα χάνεται. Ο πόνος και η δυσκαμψία επιδεινώνονται, αν η κινητικότητα περιοριστεί και η καθημερινή δραστηριότητα ελαττωθεί. Αν προσβληθούν και οι μικρές αρθρώσεις του θώρακα (πλευρές με σπονδύλους ) τότε θα επηρεαστεί και η λειτουργία της αναπνοής.

ΔΙΑΓΝΩΣΗ

Στηρίζεται στα συμπτώματα (πόνος και δυσκαμψία) στη κλινική εξέταση (έλεγχος ευαισθησίας και ελάττωση κινητικότητας), απλές ακτινογραφίες (ανωμαλίες στην απεικόνιση της σπονδυλικής στήλης και των ιερολαγονίων ή των ισχίων), και στις εξετάσεις αίματος θα ανιχνευθεί πιθανότατα το HLA-B27. Πρέπει στα αρχικά στάδια η αγκυλωτική να διαχωριστεί από άλλες σπονδυλοαρθρωπάθειες.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ

Η αντιμετώπιση εστιάζεται στην ελάττωση του πόνου, της δυσκαμψίας και της φλεγμονής των αρθρώσεων. Η προσπάθεια πρόληψης της προοδευτικής παραμόρφωσης (κύφωσης) και η φροντίδα για διατήρηση της κινητικότητας και της σωστής στάσης πρέπει να είναι οι στόχοι μας. Τα φάρμακα έχουν σημαντική θέση όπως αντιφλεγμονώδη, παυσίπονων κορτιστεροειδή. Το σπουδαιότερο όλων είναι η φυσιοθεραπεία και η γυμναστική.

AITIA

Πριν μερικά χρόνια λέγαμε ότι η νόσος είναι αγνώστου αιτιολογίας σήμερα πιστεύεται ότι είναι γενετικός ο παράγοντας που τη δημιουργεί. Το HLA-B27 στο αίμα ανευρίσκεται στο 90% αυτών που πάσχουν από αγκυλωτική χωρίς να σημαίνει ότι όποιος το έχει θα αναπτύξει τη νόσο. Τελευταία άλλα δύο γονίδια ανιχνεύτηκαν που έχουν σχέση με τη αγκυλωτική σπονδυλίτιδα.

Η εκφύλιση στη ΣΣ αρχίζει από το μεσοσπονδύλιο δίσκο, τις οπίσθιες μικρές αρθρώσεις των σπονδύλων που ενώνονται μεταξύ τους και προχωρεί στα μαλακά μόρια τους συνδέσμους και θυλάκους που όλα αυτά μαζί αποτελούν τα στηρικτικά στοιχεία της ΣΣ.

 Τα στηρικτικά στοιχεία εκφυλίζονται με την πάροδο του  χρόνου και αδυνατούν να συγκρατούν τους σπονδύλους στη φυσιολογική τους θέση, που πλέον κινούνται υπέρμετρα και δημιουργούν αυτό που ονομάζουμε αστάθεια, που οδηγεί σε περαιτέρω εκφυλιστικές αλλοιώσεις και ακόμα μεγαλύτερη αστάθεια. 

Όλα αυτά οδηγούν σε μικρές σκολιωτικές παραμορφώσεις της ΣΣ, που σαν αποτέλεσμα έχουν να στενεύει ο νωτιαίος σωλήνας που διέρχεται ο νωτιαίος μυελός αλλά στενεύουν κυρίως τα μικρά τρίμματα από όπου εξέρχονται τα νεύρα (ρίζες) από το νωτιαίο μυελό, για να διανεμηθούν στα κάτω άκρα. Ο οργανισμός αναγνωρίζοντας ότι υπάρχει αστάθεια σε κάποιο σημείο της ΣΣ, αντιδρά με υπερτροφία των συνδέσμων και των θυλάκων των αρθρώσεων, με αποτέλεσμα περαιτέρω στένωση του σωλήνα και των τρημάτων.

Η σκολίωση που δημιουργείται, οι υπερτροφίες, τα οστεόφυτα, οι στενώσεις αλλά και η αστάθεια οδηγούν σε πίεση και ερεθισμό του νευρικού ιστού που δημιουργούν το κύριο ενόχλημα, τον πόνο (οσφυαλγία, ισχιαλγία) που είναι και το κύριο ενόχλημα, για το οποίο ο ασθενής επισκέπτεται γιατρό. Όσο μεγαλύτερη είναι η πίεση τόσο περισσότερα και σοβαρότερα είναι τα ενοχλήματα. Αρκετές φορές προσέρχονται στο ιατρείο ασθενείς με παρέσεις ή και παραλύσεις των κάτω άκρων.

Η εκφυλιστική σκολίωση και τα συνεπακόλουθα της αντιμετωπίζεται αρχικά όπως όλες οι παθήσεις της ΣΣ, συντηρητικά. Φυσιοθεραπεία, ασκήσεις, φάρμακα, τοπικές εγχύσεις και σε περιόδους έντονου  πόνου ίσως ειδική ζώνη οσφύος μπορεί να χρησιμοποιηθεί  όχι βέβαια για θεραπεία της εκφυλιστικής σκολίωσης αλλά κυρίως για την αντιμετώπιση της αστάθειας που δημιουργεί και τον αρχικό πόνο.

Επειδή τα αίτια του πόνου είναι μηχανικά η συντηρητική αντιμετώπιση δεν έχει πάντα ικανοποιητικά αποτελέσματα, αρκετά συχνά ο ίδιος ο ασθενής λόγω της αλλαγής στη ποιότητα   ζωής του αναγκάζεται να προχωρήσει σε χειρουργική αντιμετώπιση.

Τα αποτελέσματα του χειρουργείου είναι αρκετά καλά φτάνει να γίνει η σωστή επέμβαση στον σωστό ασθενή από το σωστό για γιατρό. Η ποικιλία των επεμβάσεων είναι μεγάλη γι’ αυτό ο γιατρός πρέπει να είναι  ειδικός και έμπειρος για το σχεδιασμό και την εκτέλεση της επέμβασης.